Định mức sản xuất là gì? Khái niệm, vai trò, cách xây dựng và ứng dụng

Giới thiệu

Định mức sản xuất là một phần quan trọng trong quản lý sản xuất và tối ưu hóa nguồn lực trong các ngành công nghiệp. Việc hiểu đúng, áp dụng phù hợp định mức sản xuất sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả, kiểm soát chi phí đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn vận hành hiện đại và xu hướng thị trường toàn cầu.

Định mức sản xuất là gì?

Định mức sản xuất là khối lượng vật tư, lao động, máy móc và các nguồn lực khác cần thiết để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm hoặc hoàn thành một công việc nhất định trong điều kiện công nghệ, tổ chức sản xuất nhất định.

Các thực thể liên quan: doanh nghiệp sản xuất, bộ phận quản lý sản xuất, máy móc, lao động, nguyên vật liệu, dây chuyền sản xuất.

Vai trò của định mức sản xuất

Cơ sở lập kế hoạch và kiểm soát sản xuất: Giúp doanh nghiệp xác định chính xác nhu cầu nguyên vật liệu, lao động, tối ưu hóa quy trình.

Kiểm soát chi phí: Giúp phát hiện lãng phí, kiểm tra chi phí thực tế so với tiêu chuẩn đã đặt ra.

Tối ưu hóa sử dụng nguồn lực: Tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu suất máy móc, giảm tồn kho dư thừa.

Đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng: Đảm bảo sản phẩm được sản xuất đúng quy trình, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và chất lượng.

Định mức sản phẩm là gì?

Định mức sản phẩm là số lượng các nguồn lực (nguyên liệu, lao động, máy móc…) cần thiết để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm hoàn chỉnh. Đây là một phần cốt lõi trong hệ thống quản lý sản xuất của doanh nghiệp.

Mẫu bảng định mức sản xuất

Một bảng định mức sản xuất thường bao gồm:

• Tên sản phẩm/công đoạn
• Tên nguyên vật liệu
• Số lượng nguyên liệu, vật tư tiêu hao cho mỗi đơn vị sản phẩm/ thành phẩm
• Đơn vị tính
• Các ghi chú, chỉ dẫn kỹ thuật

Mẫu ví dụ giản đơn:

Mẫu định mức sản xuất:

Tải mẫu định mức sản xuất tại đây  

Định mức nguyên vật liệu trong sản xuất

Đây là lượng nguyên vật liệu cần thiết để sản xuất một đơn vị sản phẩm/thành phẩm hoặc hoàn thành một quy trình sản xuất nhất định. Định mức nguyên vật liệu giúp doanh nghiệp kiểm soát tồn kho, tối ưu mua sắm, giảm thất thoát và kiểm soát chất lượng đầu vào.

Cách tính định mức nguyên vật liệu sản xuất

Các bước cơ bản:

• Thu thập số liệu thực tế: Theo dõi quá trình sản xuất, ghi nhận lượng nguyên liệu tiêu hao thực tế.
• Phân tích và loại trừ hao tổn bất thường: Loại trừ các yếu tố bất thường như sự cố, thay đổi mẫu, thao tác không chuẩn.
• Tính toán lượng tiêu hao chuẩn: Sử dụng số liệu trung bình hoặc dữ liệu lịch sử ổn định để xác định mức tiêu hao hợp lý.
• Tham khảo ý kiến bộ phận sản xuất & kỹ thuật: Điều chỉnh các thông số định mức cho sát thực tế.

Ứng dụng định mức trong sản xuất công nghiệp

• Quản lý nguyên vật liệu: Định mức giúp doanh nghiệp dự đoán chính xác lượng vật tư cần mua, giảm thiếu hụt hoặc tồn kho, kiểm soát quy trình nhập – xuất kho.
• Quản lý nhân sự: Xác định yêu cầu về lao động cho từng công đoạn, tối ưu lịch làm việc.
• Tối ưu hóa dây chuyền sản xuất: Giám sát hiệu suất thiết bị, phân tích điểm nghẽn để nâng cao năng suất.
• Lập kế hoạch – dự toán chi phí: Dự đoán được chi phí sản xuất, từ đó xây dựng kế hoạch giá bán, lợi nhuận.
• Đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn ngành nghề (Entities: ISO, VietGAP, TCVN, …): Giúp doanh nghiệp sẵn sàng kiểm tra, chứng nhận chất lượng.

Xây dựng định mức sản xuất

Các bước xây dựng định mức hiệu quả:

• Khảo sát – Thu thập dữ liệu: Ghi nhận quá trình và dữ liệu sản xuất thực tế.
• Phân tích tổng hợp số liệu: Đánh giá mức tiêu hao, xác lập mức trung bình.
• Thảo luận – Tham vấn chuyên gia: Lấy ý kiến từ các bộ phận sản xuất, quản lý chất lượng, kỹ thuật.
• Thực nghiệm – Điều chỉnh: Thử nghiệm trong thực tế, điều chỉnh khi có biến động về công nghệ, thị trường hoặc nhân sự.
• Phê duyệt và ban hành: Trình lãnh đạo, ban hành áp dụng và phổ biến tới toàn bộ nhân sự liên quan.
• Cập nhật định kỳ: Rà soát và điều chỉnh định mức khi có sự thay đổi về quy trình, thiết bị, nhân lực hoặc chính sách.

Bài viết hữu ích:

Khi đã hiểu định mức thì nên biết thêm các phương pháp tính chi phí sản xuất (giá thành) nào?

Làm thế nào để quản lý kho hiệu quả, giảm lãng phí nguyên liệu – giúp tối ưu định mức

Câu hỏi thường gặp về “định mức sản xuất” (FAQs)

1. Định mức sản xuất có giống với kế hoạch sản xuất không?

• Trả lời: Không. Định mức sản xuất là chuẩn mực về mặt lượng tiêu hao (nguyên liệu, lao động, máy móc) cho một đơn vị sản phẩm, còn kế hoạch sản xuất là lượng sản phẩm dự kiến cần sản xuất trong một khoảng thời gian.

2. Khi nào doanh nghiệp cần xây dựng lại định mức sản xuất?

• Trả lời: Khi thay đổi dây chuyền, công đoạn sản xuất, công nghệ, nguyên vật liệu, nhân sự hoặc khi quy trình sản xuất hiện tại có biểu hiện lãng phí, sai lệch so với thực tế.

3. Đâu là lỗi thường gặp khi xây dựng định mức sản xuất?

• Trả lời:
• Dựa vào số liệu không chính xác
• Không cập nhật định mức khi có sự thay đổi thực tế
• Không tham khảo ý kiến thực tế của bộ phận sản xuất, dẫn đến định mức không sát với thực tế

4. Định mức sản xuất có áp dụng cho mọi ngành không?

• Trả lời: Hầu hết các ngành sản xuất, chế biến đều sử dụng định mức, tuy nhiên tiêu chuẩn cụ thể tùy thuộc vào lĩnh vực (may mặc, cơ khí, thực phẩm, nông nghiệp…).

5. Làm thế nào để kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện định mức sản xuất?

• Trả lời:
• Áp dụng quản lý bằng phần mềm
• Kiểm tra, đối chiếu số liệu định kỳ
• Đào tạo nhân sự về quy trình thực hiện định mức

Kết luận

Định mức sản xuất là nền tảng trong quản lý doanh nghiệp hiện đại, quyết định hiệu quả vận hành và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Việc thiết lập, ứng dụng và cập nhật định mức đúng chuẩn giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt chi phí và chất lượng sản phẩm, tạo nên lợi thế vững chắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Bài viết hữu ích:

Khi đã hiểu định mức thì nên biết thêm các phương pháp tính chi phí sản xuất (giá thành) nào?

Làm thế nào để quản lý kho hiệu quả, giảm lãng phí nguyên liệu – giúp tối ưu định mức

Tìm hiểu công nghệ CAD/CAM/CNC và lợi ích mang lại trong sản xuất

Tìm hiểu những yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động – giúp tối ưu định mức